بررسی توصیفی ساختواژه ی تصریفی ترکی طایفه ی ایلخاص باصری

چکیده: یکی از شاخه های ترکی قشقایی، گونه ی زبانی ترکی ایلخاص باصری است که توسط طایفه ی ایلخاص باصری تکلّم می شود. اکثر افراد این طایفه در روستای شهیدآباد واقع در 24 کیلومتری جنوب غربی صفاشهر از توابع شمالی استان فارس زندگی می کنند. گونه ی زبانی ترکی ایلخاص باصری ساختواژه ی تصریفی خاص خود را دارد که می توان آن را در قالب یک پژوهش، توصیف زبانشناختی نمود. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی توصیفی ساختواژه ی تصریفی ترکی ایلخاص باصری است. در این راستا، ویژگی های ساختواژی- نحویِ عناصر زبانی شامل اسم، فعل، صفت و قید بررسی و توصیف خواهد شد. داده های زبانی پژوهش که بر پایه ی کار میدانی است، از طریق مصاحبه و ضبط گفتار آزاد 8 مرد و 11 زن بی سواد و کم سواد بین سنین 50 تا 90 سالگی که ساکن روستای شهیدآباد و دارای پیشینه ی اجتماعی و تحصیلی مختلف هستند، جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در ساختواژه ی تصریفی اسم در مقوله های ساختواژی- نحوی شمار (با دو تمایز مفرد و جمع)، شناختگی (با سه تمایز اسم شناخته ، اسم ناشناخته و اسم جنس )، مالکیت و حالت فاعلی و غیرفاعلی صرف می شود. حالت غیرفاعلی در این گونه به صورت رایی ، اضافی ، به ای ، بایی ، ازی ، برایی و مکانی تحقّق ساختواژی- نحوی می یابد. نظام حالت در این گونه نیز نظام فاعلی- مفعولی است. جنس دستوری در این گونه فاقد نشانه ی ساختواژی است. صورتهای خودایستای فعل در مقوله های زمان دستوری (زمان گذشته، حال، آینده و آینده در گذشته)، نمود (کامل و ناقص)، وجه (اخباری، التزامی و امری)، جهت (معلوم و مجهول) و مطابقت با فاعل یا ضمایر متّصل (ضمایر پسوندی ) صرف می شوند. صفت ها در این گونه نیز در مقوله ی تصریفی مقایسه (در چهار درجه ی مطلق ، برتری ، برترین و برابری ) صرف می شوند و در مقوله ی تصریفی مطابقت صرف نمی شوند. بنابراین همه ی آنها بدون نشانه ی تصریفی پیش از اسم قرار می گیرند. قید مختص شامل قید حالت، قید زمان و قید مکان می شود. در این راستا، نتایج پژوهش نشان می دهد که برخی از قیدهای حالت در مقوله ی تصریفی مقایسه با درجه ی برتری صرف می شوند. همچنین، برخی از قیدهای زمان و مکان در حالت های غیرفاعلی مفعولی، ازی، به ای و برایی صرف می شوند.